Insta­la­cję elek­tryczną defi­niuje się jako zespół połą­czo­nych ze sobą urzą­dzeń elek­trycz­nych o sko­or­dy­no­wa­nych para­me­trach tech­nicz­nych, prze­zna­czo­nych do okre­ślo­nych funk­cji, o napię­ciu zna­mio­no­wym do 1000 V prądu prze­mien­nego i 1500 V prądu sta­łego, prze­zna­czo­nych do dopro­wa­dze­nia ener­gii elek­trycz­nej z sieci roz­dziel­czej do odbior­ni­ków.

Czym są insta­la­cje elek­tryczne?

W skład insta­la­cji elek­trycz­nej wcho­dzą zespoły urzą­dzeń, apa­ra­tów i osprzętu elek­tro­tech­nicz­nego niskiego napię­cia, zapew­nia­jące odbior­com dostawę ener­gii elek­trycz­nej o odpo­wied­niej jako­ści, w spo­sób nie­za­wodny i cał­ko­wi­cie bez­pieczny. Do insta­la­cji elek­trycz­nych zali­cza się linie elek­tro­ener­ge­tyczne z przy­łą­czami, złą­czami elek­trycz­nymi i roz­dziel­ni­cami, obwody roz­dziel­cze i odbior­cze, łącz­niki, zabez­pie­cze­nia, urzą­dze­nia ochrony przed pora­że­niem elek­trycz­nym i prze­pię­ciami.

Insta­la­cje elek­tryczne w budow­nic­twie miesz­ka­nio­wym sta­no­wią inte­gralną część wypo­sa­że­nia budynku i w znacz­nym stop­niu warun­kują jego pra­wi­dłową i bez­pieczną eks­plo­ata­cję. Z tego względu insta­la­cje powinny być zapro­jek­to­wane i wyko­nane w taki spo­sób, aby w prze­wi­dy­wa­nym okre­sie użyt­ko­wa­nia pozo­sta­wały w peł­nej spraw­no­ści tech­nicz­nej, speł­niały wyma­ga­nia doty­czące mocy zapo­trze­bo­wa­nej, a także zapew­niały okre­ślony kom­fort życia miesz­kań­ców.

Powinny rów­nież cha­rak­te­ry­zo­wać się takimi wła­ści­wo­ściami tech­nicz­nymi, aby ich użyt­kow­nicy mogli korzy­stać bez ogra­ni­czeń z posia­da­nych urzą­dzeń gospo­dar­stwa domo­wego, sprzętu RTV, urzą­dzeń tele­tech­nicz­nych i innych w prze­wi­dy­wa­nym okre­sie eks­plo­ata­cji insta­la­cji, bez koniecz­no­ści wyko­ny­wa­nia jej moder­ni­za­cji.

Kla­sy­fi­ka­cja insta­la­cji elek­trycz­nych

Kla­sy­fi­ka­cja insta­la­cji elek­trycz­nych opiera się na róż­nych kry­te­riach, naj­czę­ściej ze względu na rodzaj zasi­la­nych odbior­ni­ków i miej­sca wystę­po­wa­nia oraz prze­wi­dy­wa­nego okresu użyt­ko­wa­nia.
W zależ­no­ści od rodzaju zasi­la­nych odbior­ni­ków elek­trycz­nych insta­la­cje elek­tryczne dzieli się na:

• insta­la­cje oświe­tle­niowe – zasi­la­jące elek­tryczne źró­dła świa­tła, obwody gniazd wtycz­ko­wych w miesz­ka­niach oraz urzą­dze­nia grzejne i pod­grze­wa­cze wody o nie­wiel­kich mocach w gospo­dar­stwach domo­wych i budyn­kach miesz­kal­nych,
• insta­la­cje siłowe – zasi­la­jące sil­niki, prze­my­słowe urzą­dze­nia grzejne o znacz­nych mocach oraz inne odbior­niki o cha­rak­te­rze prze­my­sło­wym.

W zależ­no­ści od rodzaju zasi­la­nych odbior­ców i miej­sca wystę­po­wa­nia, insta­la­cje elek­tryczne dzieli się na:

• insta­la­cje prze­my­słowe – w zakła­dach prze­my­sło­wych wytwór­czych i wydo­byw­czych, np. w gór­nic­twie, hut­nic­twie itp.,
• insta­la­cje nieprze­my­słowe, zwane rów­nież w budow­nic­twie ogól­nym (w budow­nic­twie ogól­nym; w budyn­kach uży­tecz­no­ści publicz­nej i budow­nic­twie miesz­ka­nio­wym, jedno- i wie­lo­ro­dzin­nym),
• insta­la­cje w rol­nic­twie i w obiek­tach ogrod­ni­czych i hodow­la­nych.

W zależ­no­ści od prze­wi­dy­wa­nego czasu użyt­ko­wa­nia, insta­la­cje elek­tryczne dzieli się na:

• insta­la­cje stałe,
• insta­la­cje tym­cza­sowe (pro­wi­zo­ryczne).

W zależ­no­ści od wpły­wów zewnętrz­nych na warunki i sto­pień szko­dli­wo­ści oddzia­ły­wa­nia na ele­menty insta­la­cji, roz­róż­nia się urzą­dze­nia i insta­la­cje elek­tryczne prze­zna­czone do użyt­ko­wa­nia:

• w pomiesz­cze­niach zwy­kłych (warunki śro­do­wi­skowe nor­malne), w któ­rych nie wystę­puje oddzia­ły­wa­nie wpły­wów zewnętrz­nych,
• w pomiesz­cze­niach szcze­gól­nych (warunki śro­do­wi­skowe szcze­gólne), w któ­rych wystę­puje oddzia­ły­wa­nie róż­nych czyn­ni­ków szko­dli­wych,
• poza budyn­kami – na tere­nie zewnętrz­nym.

Z insta­la­cjami elek­trycz­nymi w obiek­tach budow­la­nych bez­po­śred­nio zwią­zane są insta­la­cje:

• ochrony przed pora­że­niem elek­trycz­nym,
• ochrony odgro­mo­wej i prze­ciw­prze­pię­cio­wej.

W obiek­tach budyn­kach mogą być rów­nież użyt­ko­wane insta­la­cje:

• tele­ko­mu­ni­ka­cyjne,
• domo­fo­nowe i alar­mowe,
• ante­nowe,
• odgro­mowe.

Para­me­try tech­niczne insta­la­cji elek­trycz­nych

Insta­la­cję elek­tryczną i elek­tro­ener­ge­tyczną okre­ślają mię­dzy innymi nastę­pu­jące wła­ści­wo­ści:

• zna­mio­nowe napię­cie insta­la­cji,
• moc pobie­rana za jej pośred­nic­twem,
• czę­sto­tli­wość zna­mio­nowa,
• rodzaj prądu (stały, zmienny),
• ilość faz,
• zasto­so­wane układy sie­ciowe,
• pew­ność zasi­la­nia.

Insta­la­cja elek­tryczna aby pra­co­wać nie­za­wod­nie i bez­piecz­nie musi speł­nić sze­reg wyma­gań. Wyma­gane jest zapew­nie­nie zgod­no­ści z nor­mami okre­ślo­nych jej para­me­trów tech­nicz­nych. Do para­me­trów takich należą mię­dzy innymi:

• impe­dan­cja prze­wo­dów, zapew­nia­jąca bez­pieczny prze­sył prądu o natę­że­niu wyni­ka­ją­cym z mocy zain­sta­lo­wa­nych odbior­ni­ków oraz bez­pieczne ich użyt­ko­wa­nie w sytu­acjach awa­ryj­nych (prze­cią­że­nia, zwar­cia). Na impe­dan­cję prze­wo­dów ma wpływ ich pole prze­kroju i dłu­gość,
• rezy­stan­cja izo­la­cji prze­wo­dów pozwa­la­jąca uzy­skać odpo­wied­nią ochronę prze­ciw­po­ra­że­niową przy napię­ciach zna­mio­no­wych insta­la­cji,
• para­me­try zasto­so­wanego uziomu, w tym rezy­stan­cja samego uziomu oraz ota­cza­ją­cego go gruntu,
• prądy zna­mio­nowe zasto­so­wa­nych zabez­pie­czeń nad­prą­do­wych i prze­cią­że­nio­wych, pozwa­la­jące na dosta­tecz­nie szyb­kie wyłą­cze­nie prą­dów zwar­cio­wych lub prze­cią­że­nio­wych w sta­nach awa­ryj­nych, a jed­no­cze­śnie nie powo­du­jące przy­pad­ko­wych wyłą­czeń (np. pod­czas roz­ru­chów odbior­ni­ków),
• zasto­so­wa­nie selek­tyw­nych zabez­pie­czeń, pozwa­la­ją­cych na odłą­cza­nie jedy­nie odbio­rów ule­ga­ją­cych awa­rii,
• para­me­try zasto­so­wa­nych urzą­dzeń róż­ni­cowo-prą­do­wych, zapew­nia­jące odpo­wied­nią ochronę prze­ciw­po­ra­że­niowa i dla prą­dów 300 mA ochronę prze­ciw­po­ża­rową,
• para­me­try zasto­so­wa­nych urzą­dzeń łącze­nio­wych (wyłącz­niki, stycz­niki, rozłącz­niki), zapew­nia­jące moż­li­wość bez­a­wa­ryj­nego łącze­nia prą­dów robo­czych zasi­la­ją­cych odbiory o zain­sta­lo­wa­nej mocy,
• spo­sób wyko­na­nia insta­la­cji elek­trycz­nej (np. w pomiesz­cze­niach, pod­tyn­kowa, w tyn­kowa, natyn­kowa, w rurach, w kana­łach kablo­wych, napo­wietrzna, itp.),
• wła­ści­wo­ści insta­la­cji ze względu na warunki, w jakich pra­cuje (nor­malne, wil­gotne, zagro­że­nie wybu­chem, zagro­że­nie sub­stan­cjami che­micz­nymi itp.).

Insta­la­cje (sieci) napo­wietrzne i kablowe

Prze­syłowe insta­la­cje elek­tro­ener­ge­tyczne możemy podzie­lić na napo­wietrzne i kablowe. Zasto­so­wa­nie okre­ślo­nego rodzaju linii zasi­la­jącej w danym miej­scu jest uwa­run­ko­wane wie­loma czyn­ni­kami. O rodzaju zasto­so­wanej sieci decy­duje mię­dzy innymi:

• koszt,
• dostęp­ność terenu,
• względy bez­pie­czeń­stwa,
• este­tyka.

Linie napo­wietrzne cha­rak­te­ry­zuje mię­dzy innymi:

– pozy­tyw­nie:

• rela­tyw­nie niski koszt,
• moż­li­wość sto­so­wa­nia w peł­nym prze­dziale od niskich do naj­wyż­szych napięć,
• łatwość wykry­wa­nia i usu­wa­nia awa­rii,
• nie­znaczna ilość zaję­tego terenu.

– nega­tyw­nie:

• podat­ność na awa­rie wyni­ka­jące z oddzia­ły­wa­nia wia­tru i oblo­dze­nia,
• niska este­tyka,
• pro­blemy z pro­wa­dze­niem w gęstej zabu­do­wie,
• pro­blemy z pro­wa­dze­niem w obiek­tach prze­my­sło­wych,
• koniecz­ność ogra­ni­cza­nia wyko­rzy­sta­nia terenu pod linią prze­syłową,
• pro­blemy ze skrzy­żo­wa­niem lub zbli­że­niem do dróg, torów i obiek­tów budow­la­nych.

Linie kablowe cha­rak­te­ry­zuje mię­dzy innymi:

– pozy­tyw­nie:

• ukry­cie kabli pod zie­mią, względy este­tyczne,
• względy bez­pie­czeń­stwa wyni­ka­jące z ukry­cia kabli,
• brak koli­zji z dro­gami komu­ni­ka­cyj­nymi i obiek­tami napo­wietrz­nymi,
• mniej­sze unie­za­leż­nie­nie awa­ryj­no­ści od warun­ków atmos­fe­rycz­nych.

– nega­tyw­nie:

• wysoka cena,
• koniecz­ność uciąż­li­wych prac ziem­nych pod­czas ich kła­dze­nia oraz naprawy,
• moż­li­wość przy­pad­ko­wego uszko­dze­nia pod­czas prac ziem­nych pro­wa­dzo­nych przez inne służby,
• utrud­nie­nia w loka­li­za­cji i usu­wa­niu awa­rii,
• powszechne zasto­so­wa­nie głów­nie w zakre­sie niskich i śred­nich napięć.

Instalacja napowietrzna

Insta­la­cja napo­wietrzna służy do prze­syłania ener­gii elek­trycz­nej poza budyn­kami. Buduje się ją w ten spo­sób, że prze­wody gołe lub izo­lo­wane zawie­szane są na izo­la­to­rach moco­wa­nych do słu­pów lub innych wspor­ni­ków. Wraz ze wzro­stem napię­cia linii rosną roz­miary izo­la­to­rów oraz wyso­ko­ści słu­pów. Izo­la­cję pomię­dzy prze­wo­dami gołymi zapew­nia odpo­wied­nia odle­głość mię­dzy nimi, a więc jest to izo­la­cja powietrzna. tam, gdzie nie można zapew­nić odpo­wied­nich odle­gło­ści, sto­suje się prze­wody izo­lo­wane.

W niektó­rych wyjąt­ko­wych przy­pad­kach sto­suje się podwie­szane kable. Obcią­żal­ność linii zależy od mate­riału i prze­kroju zasto­so­wa­nych prze­wo­dów. Prze­syłana ener­gia (moc) jest zależna od dopusz­czal­nego natę­że­nia prądu dla danego prze­kroju prze­wodu oraz zasto­so­wanego napię­cia. W Pol­sce buduje się nastę­pu­jące linie napo­wietrzne:

• 230/400V o dłu­go­ści kil­ku­set metrów; bez­po­śred­nio zasi­lają budynki miesz­kalne,
• 15 i 20 kV o dłu­go­ści do kil­ku­dzie­się­ciu kilo­me­trów; sieci roz­dziel­cze dużych miast, zakła­dów prze­my­sło­wych, zasi­la­nie małych miast i wsi,
• 110kV o dłu­go­ści do kil­ku­dzie­się­ciu kilo­me­trów; prze­sył ener­gii do więk­szych miast i zakła­dów prze­my­sło­wych,
• 220 i 400 kV o dłu­go­ści kil­ku­set kilo­me­trów; linie prze­syłowe, two­rzą sieć prze­syłową sys­temu elek­tro­ener­ge­tycznego w skali kraju.

Instalacja kablowa

Sto­so­wana zamiast linii napo­wietrznej w uza­sad­nio­nych przy­pad­kach, jeśli nie­do­pusz­czalne jest zasto­so­wa­nie sieci napo­wietrznej. Sto­so­wana na tere­nach dużych miast i zakła­dów prze­my­sło­wych przy napię­ciach od 6 do 30 kV. Wyż­sze napię­cia sto­so­wane są spo­ra­dycz­nie, np. do zasi­la­nia bar­dzo dużych zakła­dów prze­my­sło­wych lub jako podmor­skie kable prądu sta­łego.

Insta­la­cje teletech­niczne

Insta­la­cjami teletech­nicz­nymi nazy­wamy sys­temy, które prze­syłają sygnały nisko­prą­dowe. W ramach insta­la­cji tele­tech­nicz­nych obsłu­gi­wane są tele­wi­zje, kon­trola dostępu, radio­fo­nia, sys­temy i sygna­li­za­cja alar­mowa.

Obec­nie coraz czę­ściej insta­la­cje teletech­niczne przej­mują zada­nia insta­la­cji elek­trycz­nych. Przy­kła­dem są tu insta­la­cje domo­fo­nowe i wideodomo­fo­nowe. Insta­la­cje te ofe­rują ogrom moż­li­wo­ści i jako insta­la­cje nisko­prą­dowe mogą być wyko­rzy­sty­wane do reali­za­cji róż­no­rod­nych dzia­łań.

Do naj­po­pu­lar­niej­szych insta­la­cji tele­tech­nicz­nych zali­czamy insta­la­cje sieci kom­pu­te­ro­wych oraz insta­la­cje alar­mowe. Insta­la­cje alar­mowe są jed­nymi z licz­niej wystę­pu­ją­cych w Pol­sce. Umoż­li­wiają bowiem sku­teczną ochronę wła­mań oraz wła­mań, napa­dów czy wan­da­li­zmu. Wraz z insta­la­cjami alar­mo­wymi możemy wymie­nić insta­la­cje kon­troli dostępu, wykry­wa­nia, sygna­li­za­cji pożaru, tele­wi­zji, moni­to­ringu CCV oraz sys­temy reje­stra­cji czasu pracy. Kolejną popu­larną grupą insta­la­cji tele­tech­nicz­nych są insta­la­cje kom­pu­te­rowe, w skład któ­rych wcho­dzą sys­temy zarzą­dza­nia budyn­kiem, insta­la­cje tele­fo­niczne, oka­blo­wa­nie struk­tu­ralne oraz sieci LAN.

Insta­la­cje teletech­niczne (insta­la­cje nisko­prą­dowe) służą przede wszyst­kim trans­mi­sji danych i ochro­nie budynku. W odróż­nie­niu od insta­la­cji tzw. elek­trycz­nych, dzia­łają na niskich napię­ciach prądu (np. 12 V lub 24 V). Medium trans­mi­syj­nym są tu zwy­kle kable mie­dziane (rza­dziej prze­wody świa­tło­wo­dowe lub fale radiowe).

Systemy posia­da­jące różne funk­cjo­nal­no­ści mogą ze sobą współpra­co­wać na wiele spo­so­bów np. sys­tem sygna­li­za­cji pożaru w razie alarmu otwiera drzwi kon­troli dostępu, wyzwala oddy­mia­nie elek­tryczne i podaje sygnał alar­mowy do sys­temu tele­wi­zji dozo­ro­wej. Moż­liwe jest także zin­te­gro­wa­nie wielu insta­la­cji bez­pie­czeń­stwa na jed­nej plat­for­mie infor­ma­tycz­nej (wizu­ali­za­cji) w celu spraw­nego zarzą­dza­nia bez­pie­czeń­stwem obiektu z jed­nego miej­sca.

W branży budow­la­nej poję­cie insta­la­cje teletech­niczne ozna­cza pewien wydzie­lony zakres insta­la­cji, do któ­rego zali­cza się przede wszyst­kim:

• sys­tem sygna­li­za­cji pożaru (oraz dźwię­kowy sys­tem ostrze­gaw­czy DSO),
• tele­wi­zję prze­my­słową / dozo­rową (CCTV),
• sys­tem sygna­li­za­cji wła­ma­nia i napadu,
• sys­tem kon­troli dostępu i reje­stra­cji czasu pracy,
• sieci (oka­blo­wa­nie) struk­tu­ralne,
• oddy­mia­nie elek­tryczne.

Wyko­na­nie insta­la­cji tele­tech­nicz­nych (niskoprą­do­wych) prze­biega eta­powo. Etapy mogą się na sie­bie nakła­dać lub prze­biegać symul­ta­nicz­nie. W uprosz­cze­niu, pla­no­wa­nie i reali­za­cja insta­la­cji prze­biega w nastę­pu­jącej kolej­no­ści:

• uzgod­nie­nia potrzeb (obo­wiąz­ków) inwe­stora,
• pro­jekty insta­la­cji tele­tech­nicz­nych,
• budowa infra­struk­tury na potrzeby insta­la­cji (koryta, szachty, szafy, kana­li­za­cja tele­tech­niczna / podłoga tele­tech­niczna, słupy kablowe itp.),
• uło­że­nie oka­blo­wa­nia,
• insta­la­cja urzą­dzeń (czuj­ni­ków, przy­ci­sków, modu­łów, cen­tral itp.),
• pro­gra­mo­wa­nie i testy roz­ru­chowe,
• doku­men­ta­cja powy­ko­naw­cza,
• odbiór insta­la­cji.

Odpo­wied­nie zapro­jek­to­wa­nie, dobór urzą­dzeń oraz fachowe wyko­na­nie insta­la­cji tele­tech­nicz­nych są nie­zbędne dla zapew­nie­nia nie­za­wod­no­ści dzia­ła­nia oraz zgod­no­ści for­malno-praw­nej.